Duurzaam timmeren met hout

Zo herken je ‘goed hout’ en ‘fout hout’

Massief hout is een mooi basismateriaal als je een schip wilt betimmeren of verbouwen. Voor het exterieur zoals de stuurhut gebruik je het, maar ook binnen is het als vloer of wandbekleding heel goed toe te passen. Vroeger deden ze niets anders op schepen. Maar anders dan vroeger gebruiken we nu liever geen hout meer uit oerbos of tropisch regenwoud. Bij veel materialen weet je niet direct wat een verantwoorde keuze is, maar bij hout is dat makkelijk: kijk naar het keurmerk.

FSC en PEFC

De keurmerken FSC of PEFC geven aan dat het hout uit een goed beheerd bos afkomstig is. Voor de gekapte bomen worden nieuwe aangeplant en er wordt geen oerbos of zeldzame boomsoort gebruikt. Wil je nóg duurzamer bezig zijn, kies dan een (Europese) houtsoort uit een bos in de buurt, dat scheelt in transport. Het hout moet natuurlijk wel geschikt zijn voor de toepassing, een scheepstimmerman kan daar meer over vertellen.

Ook voor plaatmateriaal

Ook plaatmateriaal als multiplex en osb kan het keurmerk FSC of PEFC hebben. Omdat de platen uit meerdere houtsoorten en grondstoffen worden gemaakt, zijn ze niet altijd 100% FSC, maar bijvoorbeeld 70%. Leveranciers geven dit aan op hun website of de factuur. Als je wilt weten of een bepaald plaatmateriaal een keurmerk heeft, check het dan bij de bouwmarkt of houthandel, of vraag het de timmerman die je hebt ingehuurd.

Verduurzaamd hout

Er komen steeds meer milieuvriendelijk verduurzaamde houtsoorten op de markt, zoals Accoya. Dat kun je voor sommige scheepsonderdelen heel goed gebruiken als alternatief voor tropisch hardhout. Accoya is radiata pine (snelgroeiend naaldhout met FSC-keur) dat behandeld is met azijnzuur. Daardoor rot en werkt het niet meer. Het heeft een lage CO₂-voetafdruk en er komen geen gifstoffen vrij uit het hout. Bij de toepassing moet je op een paar dingen letten: azijnzuur kan staal aantasten en Accoya is poreus (onbehandeld laat het water door). Dus gebruik rvs bevestigingsmaterialen, behandel staal goed voor en schilder het hout of impregneer het met een olie.

CO₂ opslaan in je schip?

Hout is niet alleen een natuurlijk materiaal, het is ook een manier om CO₂ op te slaan. Bomen halen CO₂ uit de lucht en slaan de koolstof op in hun stam. Zolang je het hout niet laat rotten of verbrandt, blijft de koolstof opgeslagen. Als je voor iedere gekapte boom ook weer een nieuwe plant, zoals in duurzaam beheerde bossen gebeurt, dan zou je in theorie een hoop CO₂ uit de atmosfeer moeten kunnen vangen. Daarbij komt dat andere bouwmaterialen meestal een grotere voetafdruk hebben, omdat er veel energie nodig is voor de productie, er niet-hernieuwbare grondstoffen worden gebruikt, er schadelijke stoffen vrijkomen of omdat het materiaal niet recyclebaar is.

Nog even over teak

Vroeger was teak een veelgebruikte houtsoort op schepen, voor de stuurhut, ramen en koekoek, maar ook voor houten werkdekken. Het is zeer stabiel en rotvast. Tegenwoordig is teak in de ouderwetse kwaliteit (Birma teak) bijna niet meer te krijgen, alle teak voor tuinmeubelen is ‘waaibomenteak’ en ongeschikt. Kun je het wel kopen, dan is het peperduur en bijna altijd ‘fout hout’. Heb je een heel klein stukje nodig voor een restauratie, dan valt dat misschien nog wel te verantwoorden. Maar voor een nieuwe stuurhut of koekoek kun je beter op zoek gaan naar een teakvervanger. Die bestaan ook, zoals iroko of afzelia, die voor 80-90% de eigenschappen van teak benaderen. En belangrijkst: ze zijn te verkrijgen mét FSC-keur.